بیمه باربری

اصطلاحات تخصصی بیمه باربری

قبل از اینکه بخواهیم به بررسی جزئیات بیمه باربری بپردازیم، در ابتدا بهتر است که با اصطلاحات این بیمه‌نامه آشنا شویم. اصطلاحاتی که در انواع بیمه حمل و نقل بارها با آن‌ها برخورد خواهید کرد. این اصطلاحات شامل موارد زیر است:

زیان همگانی

از اصول مهم دریانوردی است و بر پایه این اصول، در یک سفر دریایی تمامی افراد دخیل در صورت اقدام به آسیب داوطلبانه به کشتی یا کالاها برای نجات از مواد اضطراری، به تناسب خود سهیم هستند.

بیمه اتکایی

یک قرارداد واگذاری است که بیمه‌گر بخشی از تعهدات مازاد بر ظرفیت مالی و فنی خود را به شرکت بیمه دیگری می‌سپارد؛ به عبارت دیگر، بیمه می‌کند.

بارنامه

در حقیقت اوراق بهادری است که در آن مؤسسه بیمه و حمل‌و‌نقل ، اطلاعاتی از جمله:

• نام
• آدرس گیرنده و فرستنده کالا
• مشخصات، تعداد و وزن کالا
• مقدار کرایه حمل نوشته شده‌است. بارنامه همان قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت نامیده می‌شود.

Total Loss

این بیمه‌نامه تا رسیدن به ورودی کشور مقصد اعتبار دارد و از بین رفتن آن در یک مرحله بر اثر آتش سوزی، غرق شدن یا سقوط هواپیما را شامل می شود.

واقعی

برای زمانی است که کالا به طور کامل در اثر اتفاقی مانند آتش سوزی یا غرق شدن از بین برود.

فرضی

برای زمانی است که هزینه تعمیر یا بازسازی کالا از ارزش خود کالا، بیشتر باشد که در این حالت بیمه‌گر تمایل به پرداخت غرامت خواهد داشت.

ارزش مورد بیمه

در صورت نبود توافق خاص بین بیمه‌گر و بیمه‌گزار، ارزش بیمه‌نامه شامل: جمع قیمت خرید کالا، هزینه حمل و عدم النفع خواهد بود.

عدم النفع

عدم النفع در بیمه باربری چیست؟ عدم النفع برای بیمه‌نامه‌های مختلفی صادر می‌شود که یکی از آنها بیمه نامه باربری است. در بیمه های باربری شرایطی وجود دارد که ممکن است علاوه بر خسارت اصلی، یک خسارت جانبی هم ایجاد شود. زمانی که باری آسیب می‌بیند، نه تنها باید خسارت آن بار جبران شود، بلکه باید خسارت‌هایی که به دلیل دیرکرد در انتقال بار ایجاد می‌شود هم جبران شود. شرایط بیمه باربری به گونه‌ای است که مقدار عدم النفع برابر با ۱۰% جمع قیمت خرید کالا و هزینه حمل آن است؛ البته اگر توافق دیگری در این خصوص حاصل نشده باشد.

پارت شیپمنت

به معنای این است که کالا در طی چند مرحله از مبدا به مقصد حمل شود.

ترانشیپمنت

در این روش انتقال از چند وسیله حمل‌و‌نقل مختلف مانند کشتی، هواپیما و غیره می‌شود. در حقیقت چند مرتبه  کالاها از وسیله‌ای تخلیه و به وسیله دیگر بارگیری شوند.

اف او بی (FOB)

به این اصطلاح، تحویل روی عرشه هم می‌گویند و در حقیقت به معنای قیمت تا لحظه تحویل روی کشتی است. به این صورت فروشنده باید هزینه‌های کالا را تا محل حمل اصلی بپردازد. بقیه هزینه‌ها از جمله کرایه حمل، بیمه و غیره بر عهده خریدار است. این مسئله بر اساس قوانین بین‌المللی است.

Cross Stuffing

به عمل تخلیه کالا از یک کانتینر و بارگیری مجدد آن را به کانتینر دیگری را گویند.

باراتری

باراتری چیست؟ به عملی که توسط فرمانده کشتی، ملوان و کارکنان به صورت عمدی یا سهوی سر بزند و باعث خسارت به کشتی و کالاها شود، باراتری در بیمه باربری می‌گویند.

انواع بیمه باربری

انواع بیمه های حمل کالا بر اساس چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند که به شرح زیر است:

• محدوده جغرافیایی
• نوع حمل
• بر اساس پوشش

حالا در ادامه به توضیح انواع بیمه باربری و حمل‌و‌نقل در هر زیرشاخه خواهیم پرداخت.

انواع بیمه باربری بر حسب محدوده جغرافیایی

بیمه حمل و نقل و باربری وارداتی

این بیمه‌نامه اجباری، برای واردکنندگان کالا و در حقیقت مخصوص اشخاص یا شرکت‌هایی است که قصد خرید کالا از کشورهای خارجی را دارند. البته خریدی که به صورت براتی، بدون انتقال ارز یا اعتبار اسنادی باشد.

بیمه حمل و نقل و باربری صادراتی

اما در بخش صادرات منظور از بیمه حمل و نقل چیست؟ بر اساس این بیمه‌نامه، بیمه کالا وارداتی برای محصولات و کالاهایی به کار می‌رود که از ایران به کشور دیگر، با هر روشی صادر می‌شوند. طبق بیمه حمل و نقل کالا صادراتی، چنین مواردی تحت پوشش بیمه باربری قرار می‌گیرند.

بیمه باربری ترانزیت

در این بیمه‌‌نامه، کشور ایران فقط در مسیر حمل کالا قرار دارد. به عبارتی، مبدا و مقصد کشورهای دیگری هستند. در این نوع از نرخ و شرایط بیمه صادراتی استفاده می‌شود. همچنین داشتن مجوز بیمه باربری و حمل‌و‌نقل الزامی است.

بیمه باربری داخلی

این بیمه‌نامه فقط در محدوده کشور معتبر است و تمامی کالاهایی را که در داخل جابه جا می‌شوند، تحت پوشش بیمه قرار می گیرند.

بیمه باربری داخلی به سه صورت زیر صادر می‌شود:

• بیمه‌نامه عمومی: در آن شرایط اصلی، مفاد حقوقی و تعهدات طرفین و همچنین سرمایه بیمه مشخص می‌شود. علاوه بر این موافقت می‌شود که سرمایه تا زمان رسیدن به پایان دارای اعتبار باشد.
•  بیمه‌نامه پوشش باز: در هر هفته یک گواهی از سمت بیمه‌گر صادر می‌شود و میزان حق بیمه متناسب با سرمایه حمل شده، مشخص خواهد شد. بیمه سامان یکی از شرکت‌هایی که چنین بیمه‌نامه‌ای را صادر می‌کند.
• بیمه‌نامه ساده: برای کالاهای معینی صادر می‌شود. بیمه‌گزار باید مشخصات، وضعیت و چگونگی حمل کالاهای مورد نیاز خود را بداند.

انواع بیمه باربری بر اساس پوشش

بیمه باربری بر اساس پوشش به چند دسته زیر تقسیم می‌شود که در ادامه شرح هر یک می‌پردازیم.

بیمه Total Loss

به این بیمه‌نامه تشریفاتی یا گمرکی هم می‌گویند. بر اساس آن، در صورتی که تمامی بار در هنگام حمل دریایی از بین برود، بیمه‌گر خسارت را پرداخت خواهد کرد. تمامی کالاهای صادراتی باید تحت پوشش این بیمه‌نامه باید قرار بگیرند. البته این بیمه‌نامه کمتر استفاده می‌شود.

در خصوص پوشش باید گفت که چهار نوع شرایط یا کلوز بیمه داریم (یکی همان مورد بالا بود) که به صورت بین‌المللی بوده و تمامی شرکت‌های بیمه آن‌ها را تأیید و باید در نظر بگیرند. این کلوزها با توجه به خطرات و کالاها به چهار دسته تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:

بیمه با شرایط C

این بیمه باربری با کمترین میزان پوشش و ارزان‌ترین کلوز است. خطرات تحت پوشش این بیمه‌نامه شامل موارد زیر است:

• آتش سوزی یا انفجار
• به گل نشستن، زمین‌گیر شدن، برخورد با کف دریا، غرق شدن و واژگونی کشتی
• واژگونی یا خارج شدن وسیله حمل‌و‌نقل از خط یا ریل
• برخورد کشتی یا شناور با هر وسیله خارجی جز آب
• تخلیه کالا به صورت اضطراری در بندر دیگر
• زیان همگانی (از بین کردن یا فدا کردن کالا)
• به دریا انداختن کالا برای سبک کردن در شرایط بحرانی
• خسارت همگانی
• مسئولیت مشترک در تصادف

بیمه با شرایط B

این بیمه‌نامه بین C و A است. خسارات تحت پوشش این کلوز شامل موارد زیر است:

• تمامی خطرات در کلوز C
• زلزله، آتشفشان و صاعقه
• به دریافتن کالا از روی عرشه
• ورود آب به داخل کشتی یا شناور یا انبار کالا
• از بین رفتن کلی هر بسته در کشتی یا شناور
• دزدی و دله دزدی
• قلاب زدگی
• آبدیدگی
• روغن زدگی
• شکست، ریزش و خسارت ناشی از کالاهای دیگر

البته باید گفت که در کلوز B، 3% ارزش هر بسته خسارت دیده از بیمه‌گزار فرانشیز دریافت خواهد شد. هر بسته به معنای کوچک‌ترین واحد بسته بندی مندرج در بارنامه است.

بیمه با شرایط A

کامل‌ترین پوشش بیمه‌ای است که البته بیشترین حق بیمه را نسبت به بقیه دارد.

البته این بیمه‌نامه استثناهایی دارد که شامل موارد زیر است: (این استثناها شامل موارد کلوز B و C هم هستند)

• خسارت‌های وارد شده عمدی
• خسارت‌های ناشی از فرسودگی
• خسارات ناشی از نامناسب بودن بسته بندی
• خسارت‌های ناشی از مشکلی در کالاهای ثبت شده در بیمه‌‍نامه
• خسارت‌های ناشی از تاخیر
• خسارت های ناشی از ورشکستگی مالکان و اجاره کنندگان و گرداندگان کشتی
• خسارت‌های ناشی از انفجار هسته ای
• خسارت‌های ناشی از دریانوری نامناسب کشتی یا شناور یا نامناسب بودن آن برای حمل کالا
• خسارات ناشی از جنگ، شورش، انقلاب، قیام یا زدوخوردها
• خسارت‌های ناشی از ضبط و مصادره کالاها
• خسارت‌های ناشی از اعتصاب کارگران یا شورش و اغتشاش داخلی
• خسارات ناشی از عملیات تروریستی

برای جنگ و شورش و بلوا و اغتشاش با دریافت حق‌بیمه بیشتر می‌توان کالاها بیمه کرد.

موارد بالا همچنین موارد خارج از پوشش دیگر انواع بیمه‌ای هم هستند.

کالاهایی که با کانتینر یخچال دار حمل می‌شوند، زیرمجموعه این کلوز بوده و تحت شرایط زیر شرکت بیمه‌گر خسارت‌های وارد شده ناشی فساد را پرداخت کند:

• یخچال به صورت ۲۴ ساعت متوالی خراب شده باشد.
• امکان تعمیر یخچال در آن مدت وجود نداشته باشد.

کلوز عدم تحویل

کلوز عدم تحویل به این معناست که اگر مقداری از کالا یا تمامی آن بعد از تخلیه از وسیله حمل (عمدتاً کشتی) به دلایل نامشخص گم شود، بیمه‌گزار با تنظیم صورت جلسه عدم تحویل کالا و تحویل آن به شرکت بیمه، خسارت خود را دریافت کند. البته کلوز A دارای پوشش عدم تحویل است؛ اما در B و C وجود ندارد و بیمه‌گزار باید مبلغ اضافه‌تری را برای خرید این پوشش بپردازد.

بیمه بار وانت

یکی از انواع بیمه داخلی، بیمه بار وانت و نیسان است؛ همه روزه می‌توان این خودروها را در سطح شهر به تعداد خیلی زیادی مشاهده کرد که مشغول انتقال بارهای مختلف هستند. بیمه بار داخلی با توجه به ریسک هر خودرو مشخص می‌شود؛ مثلاً احتمال آسیب دیدگی بار یک کامیون در تصادف، خیلی کمتر از احتمال آسیب دیدگی بار یک وانت است. پس هزینه بیمه یک خودروی سنگین به نسبت وانت باید ارزان‌تر باشد. علاوه بر نوع ماشین، ارزش بار داخل آن هم بر روی قیمت صدور بیمه باربری تأثیرگذار است.

پوشش داخلی

این پوشش حوادثی را که در داخل کشور اتفاق می‌افتد، پوشش می‌دهد. خطرات تحت پوشش بیمه داخلی به دو دسته اصلی و اضافی تقسیم می‌شوند. دسته اصلی در تمامی بیمه‌نامه‌ها وجود دارد و شامل موارد زیر است:

• آتش‌سوزی
• تصادف وسیله نقلیه
• واژگون شدن وسیله نقلیه
• پرت شدن وسیله نقلیه

پوشش‌های اضافی که بیمه‌گزار می‌تواند با پرداخت حق مبلغ بیشتر به موارد تحت پوشش اضافه کند:

• برخورد جسم خارجی
• پرت شدن جسم از روی وسیله نقلیه (به شرط رویت توسط بیمه‌گزار)
• بارگیری و تخلیه
• سرقت کلی محموله با فرانشیز ۲۰%